- Blauw-zwart of wit-goud? De kleur van deze jurk verdeelde in februari 2015 het hele internet.
- De foto riep de nodige wetenschappelijke vragen op over visuele perceptie.
- De illusie is goed te verklaren uit de manier waarop onze ogen en onze hersenen functioneren.
- Lees ook: Dit gebeurt er met je brein tijdens een bijna-doodervaring: van levendige herinneringen tot spirituele ontmoetingen
Precies acht jaar geleden heerste er grote verdeeldheid op internet over deze foto. Sommige mensen zagen een blauwe met zwarte jurk en anderen een wit met gouden jurk.
De discussie die begon toen de foto op Tumblr werd gepost, riep een aantal voor de hand liggende wetenschappelijke vragen op over waarom mensen de jurk verschillend zien.
Experts hebben een aantal antwoorden. De illusie hangt samen met hoe onze ogen en hersenen functioneren.
Zo functioneren onze ogen
Ons netvlies, een laag weefsel aan de achterkant van ons oog, bevat cellen die fotoreceptoren worden genoemd.
Die fotoreceptoren zetten lichtstralen om in zenuwsignalen, die vervolgens worden verwerkt in het binnenste deel van het netvlies, naar de hersenen gestuurd en worden vertaald in beelden.
Er zijn twee soorten fotoreceptorcellen: staafjes en kegeltjes. De staafjes zijn verantwoordelijk voor het perifere zicht en het nachtzicht. Ze detecteren helderheid en grijstinten. De kegeltjes zijn verantwoordelijk voor het zicht overdag en de perceptie van kleuren.
Mensen hebben relatief weinig staafjes en relatief veel kegeltjes. Daardoor kunnen we 's nachts niet zo goed zien, maar wel beter kleuren detecteren dan bijvoorbeeld katten.
We hebben drie soorten kegeltjes om groene, rode of blauwe lichtgolven op te vangen. Als een lichtstraal onze ogen bereikt, zetten de receptoren die kleuren om in elektrische signalen die naar onze hersenen worden gestuurd. Onze hersenen stellen vervolgens vast welke kleuren we zien door de signalen die ze ontvangen van de receptoren te mengen - vergelijkbaar met hoe een tv-scherm dat uit miljoenen pixels van verschillende kleuren bestaat, een beeld opbouwt.
Zo interpreteren onze hersenen de illusie van de jurk
In het echt is de jurk duidelijk blauw en zwart. De belichting van de foto, die een blauwachtige tint heeft, lijkt de oorzaak van de verwarring in de hersenen. Het zorgt ervoor dat het blauwe deel er wit uitziet en het zwarte deel goud.
Hoogleraar psychologie Cedar Riener van Randolph-Macon College legde aan BuzzFeed News uit dat de verschillen in de perceptie van kleuren verband houden met hoe onze hersenen de "hoeveelheid licht op het netvlies" interpreteren.
"Voor sommige mensen lijkt is er genoeg licht te zijn op een blauw met zwarte (oftewel minder reflectieve) jurk", zei Riener in 2016 tegen Virginia Hughes. "Voor andere mensen is er minder licht op een wit-gouden jurk (hij is in de schaduw, maar reflectiever)."
Met andere woorden: onze individuele gevoeligheid voor de blauwe achtergrondverlichting van de foto bepaald hoe we het object zien.
"Wat hier gebeurt is dat je visuele systeem de jurk bekijkt en vervolgens probeert de chromatische afwijkingen van het daglicht bij te stellen", zei neurowetenschapper Bevil Conway van het National Eye Institute en het National Institute of Mental Health destijds tegen Wired.
"Mensen stellen ofwel het gedeelte bij waardoor ze wit en goud zien of ze stellen het goud bij waardoor ze blauw en zwart zien", legt hij uit.
Oogonderzoeker Andrew Stockman van het University College in London probeerde het "jurk-effect" na te bootsen in de afbeelding hieronder. De blauwe strepen zijn bovenin, onderaan en in het midden precies hetzelfde, maar lijken van kleur te veranderen (donkerder te worden) als je ogen over de afbeelding naar beneden gaan.
Dit is zijn analyse van wat er gebeurt:
Als je naar het onderste gedeelte van de afbeelding kijkt dan is de algehele indruk donkerder, vanwege de van oranje naar bruin en vervolgens naar zwart verschuivende strepen tussen het blauw in.
Als je direct naar welk deel van de afbeelding dan ook kijkt kan je de gekleurde strepen beter onderscheiden dan de strepen die verder weg liggen van het punt waar je naar kijkt. Het visuele systeem "vult de kleur van de achtergrond in" van waar je aan het kijken bent tot over de hele achtergrond.
Als je direct naar het bovenste deel van de afbeelding kijkt zal je visuele systeem de achtergrond als meer oranje invullen. Als je direct naar het onderste gedeelte kijkt kan je de oranje-blauwe strepen bovenaan niet goed onderscheiden, maar wel de zwart-blauwe strepen onderaan waardoor die donkere kleur voor de hele afbeelding wordt ingevuld.